Yakın zamanda Bihar’a yaptığım bir gezide art arda izledim Panchayat, kırsal yaşam ve yerel yönetimle ilgili popüler web dizisi. Tez araştırmam için kırsal kesimde yaşayanlar ve panchayat temsilcileriyle yaptığım görüşmeler sırasında, serinin muazzam çekiciliğinin, kırsal gerçeklerin olağanüstü tasvirine dayandığını fark ettim. Konu, serinin amaçları doğrultusunda Uttar Pradesh’te gram panchayat olarak tasvir edilen Phulera’nın etrafında dönüyor. Görevdeki Gram Pradhan Manju Devi, eski Pradhan Brijbhushan Dubey’in karısıdır. Koltuğun bir kadın adaya ayrılması nedeniyle Gram Pradhan görevi için yarışmak zorunda kaldı. Manju Devi, Pradhan’ın vekili olarak hareket ederken kararları kocası veriyor. Erkeklerin arka kapıdan girmesini sağlayan bu vekil üyelik uygulaması, Hindistan’daki yerel yönetimlerde kadınların temsilinin üzücü gerçeğidir.
Rajya Sabha’daki milletvekilleri, geçen ay Yeni Delhi’de Parlamentonun özel oturumunda Kadınların Rezervasyon Yasasına ilişkin oylamayı izliyor. (ANI Fotoğrafı/SansadTV)
Kadınlara yönelik siyasi çekinceler Hindistan demokrasisinde tekrarlanan bir temadır. Yerel yönetimlerde kadınlara yer ayrılması, 1992 yılında Anayasa’nın 73. ve 74. maddeleri ile garanti altına alınmıştır. Defalarca yapılan girişimlere rağmen parlamentoda veya eyalet meclislerinde kadınlara yönelik herhangi bir siyasi çekince hâlâ mevcut değildi. Birkaç gün öncesine kadar.
28 Eylül’de, tarihi Kadınlara Yönelik Rezervasyon Yasa Tasarısı, sırasıyla Lok Sabha ve Rajya Sabha tarafından ezici çoğunlukla kabul edildikten sonra Başkanın onayını aldı. Nari Shakti Vandan Adhiniyam olarak da adlandırılan 2023 tarihli Anayasa (106. Değişiklik) Yasası, Lok Sabha’da ve eyalet yasama meclislerinde “mümkün olduğu ölçüde” kadınlara %33 sandalye ayırmayı hedefliyor.
Anayasa, eşit fırsatlara öncelik vermeye ve vatandaşları için sosyal, ekonomik ve politik adaleti sağlamaya kararlıdır. Ancak 76 yıllık bağımsızlığın ardından bile yeterli sayıda kadın yeterli siyasi etkiyi kullanamadı. Bağımsızlıktan sonra ve yakın zamana kadar yasama organlarındaki kadınların oranı son derece düşük kaldı.
2011 nüfus sayımı verilerine göre Hindistan’da kadınlar toplam nüfusun yaklaşık %48,5’ini oluşturmaktadır. 542 üyeden oluşan mevcut Lok Sabha’nın 78 kadın üyesi bulunuyor ve bu da toplamın %14,39’unu oluşturuyor. Rajya Sabha’daki kadınların oranı %10,71 civarında olup 224 üyenin 24’ü kadındır. Geçtiğimiz yıl Meclis’e sunulan hükümet verilerine göre, kadın milletvekillerinin ülke genelindeki eyalet yasama organlarındaki temsili oldukça düşük, ortalama sadece %8’dir.
Kadınların Lok Sabha’da ve eyalet yasama organlarında siyasi temsilini sağlamaya yönelik önceki çabalar başarısız oldu. Ancak bu yasa tasarısı tüm siyasi partilerin oybirliğiyle destek gördü. Bu son fikir birliğine ne katkıda bulundu?
Cevap bu sayıların bazılarında yatıyor olabilir. Son on yılda seçmen katılımında kadın ve erkek arasındaki cinsiyet farkı giderek azaldı. 2019 genel seçim verilerine göre kadınların seçmen katılımı erkeklerin katılımını %0,17 oranında aştı. Ek olarak, Gelişmekte Olan Toplumlar Araştırma Merkezi (CSDS) tarafından yapılan bir araştırma, kadın seçmenlerin oy verme kararlarını verme konusunda giderek artan bir bağımsızlık duygusu hissettiklerini gösteriyor. Her ideolojiden siyasi partinin kadın seçmen sayısında artış beklemesi ve bunların seçim sonuçları üzerindeki etkisini kabul etmesi için iyi nedenler var. Bu durum büyük ihtimalle genel kuruldaki partileri konu üzerinde fikir birliğine varmaya ve kadınları kendi seçmenleri olarak görmeye teşvik etti.
Tarih boyunca siyasal katılımın yalnızca birkaç kadına mahsus olduğu açıktır. Ayrıca siyasette mevki sahibi olan kadınların önemli bir kısmı, önde gelen erkeklerin kurduğu nüfuzlu hanedanlarla ilişkilendirilebilmektedir. Böyle bir durumda parlamentolarda kadınlara sandalye ayırmak olumlu bir adım olsa da yeterli olmayabilir.
Panchayati Raj’da ve belediye organlarında kadınlara koltuk rezervasyonu, 1992’deki anayasa değişiklikleriyle sağlandı. Bu, kadınların siyasi katılımını teşvik etmek için koltuk rezervasyonunun kullanılmasına yönelik bir deneydi. Politika, kadınların yerel kurullarda resmi olarak temsil edilmesini sağlarken, sonuç karışıktı.
Anayasa değişiklikleri yerel düzeyde %44,37 oranında kadın temsilini sağlamayı kısmen başarmış olsa da, yerel organlardaki kadın temsilciler sıklıkla siyasi güçlerinin kocaları veya diğer erkek akrabaları tarafından gasp edildiğine tanık oldular. Bir de Panchayat Manju Devi gibi, kadınlara ayrılan sandalyelerin rotasyonu nedeniyle seçime katılamayacak erkek akrabaları tarafından yerel siyasete itilen kadınlar var. Bu erkekler yerel organın resmi işlerini yürütüyor ve kadın temsilcileri sadece milletvekili konumuna düşürüyor. Bu nedenle siyasi güç erkeklerde kalıyor ve bu da kadınlara sandalye sağlayan anayasa değişikliğini etkisiz kılıyor.
Bu eğilimin Lok Sabha’ya ve eyalet meclislerine yansımamasını canı gönülden umuyoruz. Aksi takdirde siyaset, güçlü siyasi erkeklerin hakimiyetinde kalmaya devam edecek ve ayrılmış sandalyeler ailelerindeki kadınlara gidecek. Bunun, siyasi elitlerle ilişkisi olmayan kadınlar için siyasi katılımı uzak bir olasılık haline getirdiğini söylemeye gerek yok.
Lok Sabha ve eyalet meclislerinde kadınlara sandalye ayırmanın yanı sıra kadınlara ayrılan seçim bölgelerini belirlemenin seçmenlerin seçimlerini potansiyel olarak sınırlayabileceğine dair endişeler var. Kadınların siyasi görev alamamaları nedeniyle sosyal dışlanmalarının artmaya devam edebileceğine dair talihsiz korkular var. Bunun olası sonucu, kadın milletvekillerinin gerçek özerkliğe ve temsile sahip olmayan güçlü erkeklerin vekillerine indirgenmesi olabilir.
Kadınların daha fazla siyasi katılımını sağlamak için iki üyeli seçim bölgeleri oluşturma olasılığı sıklıkla gündeme getirildi. Basitçe söylemek gerekirse, bu sisteme göre tek bir seçim bölgesi iki üyeyi geri getirebilir: bir erkek ve bir kadın. 1957 ile 1960 arasında, Kerala Eyalet Meclisinde iki seçim bölgesi vardı: her biri genel kategori üyesi ve Planlanmış Kastlar ve Planlanmış Kabilelerden bir üye için. Ancak, 1961’de İki Üyeli Seçim Bölgeleri (Kaldırılma) Yasası’nın kabul edilmesinden sonra, tüm seçim bölgeleri tek üyeli seçim bölgeleri haline geldi.
Her ne kadar bu defalarca önerilmiş olsa da, ikili seçim sisteminin ne kadar kusursuz olacağını söylemek zor. Aynı partiden veya aynı aileden iki kişinin kazanan aday olarak geri döndüğü bir durum düşünün! Bunun gerçekten temsili olduğu düşünülemez! İki üyeli seçim bölgelerinin devlet kasasına büyük mali ve idari yük getirebileceğini de göz ardı etmeyelim.
Kadınların çekincesi artık ‘yasal’ bir gerçeklik haline geldiğinden, kadınların çekincesi yasasını tamamlamanın yollarını bulmanın zamanı geldi. Siyasi partiler gelişen bir demokrasideki rollerinin ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ihtiyacının farkına varmalıdır. Brookings India’nın 2014 yılında yaptığı bir araştırmada vurgulandığı gibi, kadınların parti içinde orantılı temsilini sağlamak ve partinin iç yapılarını daha kadın dostu bir tasarıma dönüştürmek için partilerin anayasalarına bağlı kalmalarına olanak tanıyan bir mekanizmanın yaratılmasına ihtiyaç var. Bu, partilerin daha fazla kadın aday çıkarması ve kadınların parti yapısı içinde ilerleme konusunda eşit fırsatlara sahip olmasının sağlanmasıyla başarılabilir. Kadınların çekincelerini etkin katılıma dönüştürmek için bu gerçekten gereklidir.
Kadınlara yer ayırtmak asil bir adım olsa da tuzaklara karşı dikkatli olmalıyız. Siyasi partilerin davranışlarına ilişkin daha sıkı bir düzenleme yapılmadığı takdirde, bu yasanın 73. ve 74. Değişikliklere benzer bir kaderle karşı karşıya kalması söz konusu olabilir. Kadın Rezervasyon Yasası’nın meyve verip vermeyeceği, kadınların siyasi partiler tarafından temsil edilmesine ne kadar önem verildiğine bağlıdır.
Bu makale Vidhi Hukuk Politikası Merkezi’nden Milon K. Banerji Üyesi Mayuri Gupta tarafından yazılmıştır.
“Heyecan verici bir haber! Hindustan Times artık WhatsApp kanallarında
Bağlantıya tıklayarak bugün abone olun ve en son haberlerden haberdar olun! Buraya tıklayın!
Rajya Sabha’daki milletvekilleri, geçen ay Yeni Delhi’de Parlamentonun özel oturumunda Kadınların Rezervasyon Yasasına ilişkin oylamayı izliyor. (ANI Fotoğrafı/SansadTV)
Kadınlara yönelik siyasi çekinceler Hindistan demokrasisinde tekrarlanan bir temadır. Yerel yönetimlerde kadınlara yer ayrılması, 1992 yılında Anayasa’nın 73. ve 74. maddeleri ile garanti altına alınmıştır. Defalarca yapılan girişimlere rağmen parlamentoda veya eyalet meclislerinde kadınlara yönelik herhangi bir siyasi çekince hâlâ mevcut değildi. Birkaç gün öncesine kadar.
28 Eylül’de, tarihi Kadınlara Yönelik Rezervasyon Yasa Tasarısı, sırasıyla Lok Sabha ve Rajya Sabha tarafından ezici çoğunlukla kabul edildikten sonra Başkanın onayını aldı. Nari Shakti Vandan Adhiniyam olarak da adlandırılan 2023 tarihli Anayasa (106. Değişiklik) Yasası, Lok Sabha’da ve eyalet yasama meclislerinde “mümkün olduğu ölçüde” kadınlara %33 sandalye ayırmayı hedefliyor.
Anayasa, eşit fırsatlara öncelik vermeye ve vatandaşları için sosyal, ekonomik ve politik adaleti sağlamaya kararlıdır. Ancak 76 yıllık bağımsızlığın ardından bile yeterli sayıda kadın yeterli siyasi etkiyi kullanamadı. Bağımsızlıktan sonra ve yakın zamana kadar yasama organlarındaki kadınların oranı son derece düşük kaldı.
2011 nüfus sayımı verilerine göre Hindistan’da kadınlar toplam nüfusun yaklaşık %48,5’ini oluşturmaktadır. 542 üyeden oluşan mevcut Lok Sabha’nın 78 kadın üyesi bulunuyor ve bu da toplamın %14,39’unu oluşturuyor. Rajya Sabha’daki kadınların oranı %10,71 civarında olup 224 üyenin 24’ü kadındır. Geçtiğimiz yıl Meclis’e sunulan hükümet verilerine göre, kadın milletvekillerinin ülke genelindeki eyalet yasama organlarındaki temsili oldukça düşük, ortalama sadece %8’dir.
Kadınların Lok Sabha’da ve eyalet yasama organlarında siyasi temsilini sağlamaya yönelik önceki çabalar başarısız oldu. Ancak bu yasa tasarısı tüm siyasi partilerin oybirliğiyle destek gördü. Bu son fikir birliğine ne katkıda bulundu?
Cevap bu sayıların bazılarında yatıyor olabilir. Son on yılda seçmen katılımında kadın ve erkek arasındaki cinsiyet farkı giderek azaldı. 2019 genel seçim verilerine göre kadınların seçmen katılımı erkeklerin katılımını %0,17 oranında aştı. Ek olarak, Gelişmekte Olan Toplumlar Araştırma Merkezi (CSDS) tarafından yapılan bir araştırma, kadın seçmenlerin oy verme kararlarını verme konusunda giderek artan bir bağımsızlık duygusu hissettiklerini gösteriyor. Her ideolojiden siyasi partinin kadın seçmen sayısında artış beklemesi ve bunların seçim sonuçları üzerindeki etkisini kabul etmesi için iyi nedenler var. Bu durum büyük ihtimalle genel kuruldaki partileri konu üzerinde fikir birliğine varmaya ve kadınları kendi seçmenleri olarak görmeye teşvik etti.
Tarih boyunca siyasal katılımın yalnızca birkaç kadına mahsus olduğu açıktır. Ayrıca siyasette mevki sahibi olan kadınların önemli bir kısmı, önde gelen erkeklerin kurduğu nüfuzlu hanedanlarla ilişkilendirilebilmektedir. Böyle bir durumda parlamentolarda kadınlara sandalye ayırmak olumlu bir adım olsa da yeterli olmayabilir.
Panchayati Raj’da ve belediye organlarında kadınlara koltuk rezervasyonu, 1992’deki anayasa değişiklikleriyle sağlandı. Bu, kadınların siyasi katılımını teşvik etmek için koltuk rezervasyonunun kullanılmasına yönelik bir deneydi. Politika, kadınların yerel kurullarda resmi olarak temsil edilmesini sağlarken, sonuç karışıktı.
Anayasa değişiklikleri yerel düzeyde %44,37 oranında kadın temsilini sağlamayı kısmen başarmış olsa da, yerel organlardaki kadın temsilciler sıklıkla siyasi güçlerinin kocaları veya diğer erkek akrabaları tarafından gasp edildiğine tanık oldular. Bir de Panchayat Manju Devi gibi, kadınlara ayrılan sandalyelerin rotasyonu nedeniyle seçime katılamayacak erkek akrabaları tarafından yerel siyasete itilen kadınlar var. Bu erkekler yerel organın resmi işlerini yürütüyor ve kadın temsilcileri sadece milletvekili konumuna düşürüyor. Bu nedenle siyasi güç erkeklerde kalıyor ve bu da kadınlara sandalye sağlayan anayasa değişikliğini etkisiz kılıyor.
Bu eğilimin Lok Sabha’ya ve eyalet meclislerine yansımamasını canı gönülden umuyoruz. Aksi takdirde siyaset, güçlü siyasi erkeklerin hakimiyetinde kalmaya devam edecek ve ayrılmış sandalyeler ailelerindeki kadınlara gidecek. Bunun, siyasi elitlerle ilişkisi olmayan kadınlar için siyasi katılımı uzak bir olasılık haline getirdiğini söylemeye gerek yok.
Lok Sabha ve eyalet meclislerinde kadınlara sandalye ayırmanın yanı sıra kadınlara ayrılan seçim bölgelerini belirlemenin seçmenlerin seçimlerini potansiyel olarak sınırlayabileceğine dair endişeler var. Kadınların siyasi görev alamamaları nedeniyle sosyal dışlanmalarının artmaya devam edebileceğine dair talihsiz korkular var. Bunun olası sonucu, kadın milletvekillerinin gerçek özerkliğe ve temsile sahip olmayan güçlü erkeklerin vekillerine indirgenmesi olabilir.
Kadınların daha fazla siyasi katılımını sağlamak için iki üyeli seçim bölgeleri oluşturma olasılığı sıklıkla gündeme getirildi. Basitçe söylemek gerekirse, bu sisteme göre tek bir seçim bölgesi iki üyeyi geri getirebilir: bir erkek ve bir kadın. 1957 ile 1960 arasında, Kerala Eyalet Meclisinde iki seçim bölgesi vardı: her biri genel kategori üyesi ve Planlanmış Kastlar ve Planlanmış Kabilelerden bir üye için. Ancak, 1961’de İki Üyeli Seçim Bölgeleri (Kaldırılma) Yasası’nın kabul edilmesinden sonra, tüm seçim bölgeleri tek üyeli seçim bölgeleri haline geldi.
Her ne kadar bu defalarca önerilmiş olsa da, ikili seçim sisteminin ne kadar kusursuz olacağını söylemek zor. Aynı partiden veya aynı aileden iki kişinin kazanan aday olarak geri döndüğü bir durum düşünün! Bunun gerçekten temsili olduğu düşünülemez! İki üyeli seçim bölgelerinin devlet kasasına büyük mali ve idari yük getirebileceğini de göz ardı etmeyelim.
Kadınların çekincesi artık ‘yasal’ bir gerçeklik haline geldiğinden, kadınların çekincesi yasasını tamamlamanın yollarını bulmanın zamanı geldi. Siyasi partiler gelişen bir demokrasideki rollerinin ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması ihtiyacının farkına varmalıdır. Brookings India’nın 2014 yılında yaptığı bir araştırmada vurgulandığı gibi, kadınların parti içinde orantılı temsilini sağlamak ve partinin iç yapılarını daha kadın dostu bir tasarıma dönüştürmek için partilerin anayasalarına bağlı kalmalarına olanak tanıyan bir mekanizmanın yaratılmasına ihtiyaç var. Bu, partilerin daha fazla kadın aday çıkarması ve kadınların parti yapısı içinde ilerleme konusunda eşit fırsatlara sahip olmasının sağlanmasıyla başarılabilir. Kadınların çekincelerini etkin katılıma dönüştürmek için bu gerçekten gereklidir.
Kadınlara yer ayırtmak asil bir adım olsa da tuzaklara karşı dikkatli olmalıyız. Siyasi partilerin davranışlarına ilişkin daha sıkı bir düzenleme yapılmadığı takdirde, bu yasanın 73. ve 74. Değişikliklere benzer bir kaderle karşı karşıya kalması söz konusu olabilir. Kadın Rezervasyon Yasası’nın meyve verip vermeyeceği, kadınların siyasi partiler tarafından temsil edilmesine ne kadar önem verildiğine bağlıdır.
Bu makale Vidhi Hukuk Politikası Merkezi’nden Milon K. Banerji Üyesi Mayuri Gupta tarafından yazılmıştır.
“Heyecan verici bir haber! Hindustan Times artık WhatsApp kanallarında