12 Ağustos’ta Malezya’nın on bir eyaletinden altısı kendi eyalet hükümetleri için seçimlere gitti. Bu seçim, Başbakan Enver İbrahim yönetimindeki ulusal hükümete yönelik bir referandum olarak görülmesi başta olmak üzere birçok nedenden dolayı yakından izlendi. Bunun nedeni eyalet seçimlerinin Kasım 2022’deki ulusal seçimlerden dokuz ay sonra gerçekleşmesidir. İkinci sebep, altı eyaletin tamamının, ülkenin siyasetine ve ekonomisine hakim olan ve ulusal gayri safi yurtiçi hasılanın %40’ından fazlasını oluşturan ve Selangor’un tek başına ulusal pastanın dörtte birini oluşturduğu bir bölge olan Batı Malezya’da yer almasıdır. Dolayısıyla seçim sonuçları ülkenin siyasi söylemini yeniden şekillendirme potansiyeli taşıyordu.
Malezya Seçimleri (Yeni Mandala)
Sayısal olarak, bu altı eyaletteki 245 seçim bölgesi, yaklaşık 10 milyon seçmenle, tüm ulusal seçmenlerin neredeyse yarısına, yani 21 milyonun biraz üzerine ev sahipliği yapıyor. 10 milyon seçmenden 1 milyonu ilk kez seçmendi. Ancak bu, bölünmüş bir karardı. Resmi ulusal muhalefet partisi Perikatan Nasional (PN), Kedah, Kelantan ve Terengganu’da çoğunluğu elde etti. Başbakan Enver İbrahim’in federal düzeydeki ulusal birlik hükümetinin parçası olan Pakatan Harapan (PH) ve Barisan Nasional (BN) ittifakı Penang, Selangor ve Negeri Sembilan eyaletlerinde kazandı.
1957’deki bağımsızlıktan 2018 seçimlerine kadar siyasi manzara, müttefikleriyle birlikte hem federal hem de eyalet düzeyinde hükümete liderlik eden Birleşik Malay Ulusal Örgütü’nün (UMNO) sürekli hakimiyetindeydi. Bu nedenle seçimler ulusal düzeyde ve il düzeyinde eş zamanlı olarak yapıldı ve sonuçlar UMNO lehine kullanıldı, böylece ulusal politika parti etrafında döndü.
Ancak UMNO hükümetinin 2018’de ayrılmasının ardından siyasi manzarada bir dönüşüm başladı. Bununla birlikte siyasi istikrarsızlık da geldi ve seçmenler arasındaki bölünmeler belirginleşti. Sonuç olarak, Malay/Malay olmayan farklılıkların yanı sıra eşitsizlik, yolsuzluk, ekonomi ve istihdam gibi konuların ön plana çıkmasıyla birlikte siyasi yelpazenin her iki ucundaki aktörlerin katılımı da önem kazandı. Enver İbrahim, muhafazakar seslerin destek tabanını önemsemesine ve güvence altına almasına rağmen, 2022 genel seçimlerinde PH partisine bu temelde liderlik etti. Bu seçim konsolidasyonu 2022’de parlamentoda bir çıkmaza yol açtı ve sonuç, diğer küçük partilerle birlikte görevdeki PH-BN koalisyon hükümetinin ortaya çıkması oldu.
Eyalet seçimlerinin sonuçları beklentiler doğrultusunda gerçekleşti. Muhalefetteki PN ve iktidardaki PH-BN kombinasyonunun geçen sefer kazandıkları illeri korumaları bekleniyordu. Ancak eyalet seçimlerinin sonuçları, oy verme davranışının 2022 genel seçimleriyle büyük ölçüde uyumlu olmasına rağmen, daha geniş marjlar nedeniyle büyük ölçüde tek taraflıydı.
Ancak oy kullanma davranışlarında belirgin bir değişiklik var. PN’nin zafer marjı, PH-BN kombinasyonununkinden önemli ölçüde daha yüksektir. PN, Terengganu eyaletinde 32 seçim bölgesinin tamamını fethetti. PN, Kelantan’da 45 sandalyenin 43’ünü, Kedah’ta ise 36 sandalyenin 33’ünü kazandı. PN-BN biçerdöverinin koltuk yüksekliği çok daha azdır. Selangor, Penang ve Negeri Sembilan’da elinde bulundurduğu toplam 132 koltuktan PH-BN kombinasyonu yalnızca 94 sandalye kazanırken, kalan 38 sandalyeyi PN elde etti.
Seçimin sonucu, geçen yılın sonlarında “engellenen” bir parlamentoda anayasal çıkmazdan kaçınmak için iki siyasi rakip, yani PH ve BN arasında yapılan seçimin ardından oluşan ittifakın niteliğine ve karakterine atfedilebilir. BN uzun süredir UMNO’nun küçük ortağıydı ve benzer bir Malay yanlısı siyasi platforma sahipti; nispeten yeni olan PH ise kendisini reformist, laik bir parti olarak sundu. Bu nedenle, ikisi ile ilgili seçmen tabanları arasında doğal bir çelişki vardı. Öte yandan bir diğer yeni parti olan PN ise toplumun Malay yanlısı kesimlerini temsil ediyordu ve muhafazakar Müslüman siyasetten de destek alıyordu. Bu fark eyalet seçimlerinde açıkça görüldü.
Bu seçimin en önemli yönlerinden biri ulusal düzeydeki etkisiydi. Ulusal siyasetin gidişatını anketlerin belirleyeceği düşünülüyordu. Başbakan Enver İbrahim’in küçük ortaklarından koalisyon hükümetine verdikleri desteğin devamı konusunda karar vermelerinin isteneceği tahmin ediliyor. Daha önceki eyalet anketlerini hatırlatan bölünmüş karar, ulusal koalisyonun çökmesi için çok az neden veriyor.
Ancak seçmenlerin kutuplaşması göz önüne alındığında, kimlik sorunları Malezya’da siyasete her zamankinden daha fazla hakim olacak. Hâkim ekonomik yavaşlamayla birleştiğinde (bu çeyrekte son iki yılın en düşük seviyesi olan %2,9’luk bir büyüme oranı görüldü) bu durum siyasi manzarayı daha da karmaşık hale getirebilir. Dolayısıyla, ulusal birlik hükümetinin istikrarı ne olursa olsun, Malezya’nın siyaseti öngörülebilir gelecekte çalkantılı kalacaktır. Büyük ve küçük tüm partiler destek tabanlarını sağlamlaştırmaya çalışacaklardır. İkinci neden ise siyasi partilerin koalisyon hükümeti kurmaya zorlandığı zorlayıcı koşullar göz önüne alındığında, bu onların aynı zamanda galeriye oynayacakları anlamına da gelebilir. Bu, o zamandan beri çözmeden geçiştirdikleri doğal krizi daha da kötüleştirebilir.
Bu makale Barış ve Kalkınma Merkezi’nin eski üyesi S. Narayan tarafından yazılmıştır.
Malezya Seçimleri (Yeni Mandala)
Sayısal olarak, bu altı eyaletteki 245 seçim bölgesi, yaklaşık 10 milyon seçmenle, tüm ulusal seçmenlerin neredeyse yarısına, yani 21 milyonun biraz üzerine ev sahipliği yapıyor. 10 milyon seçmenden 1 milyonu ilk kez seçmendi. Ancak bu, bölünmüş bir karardı. Resmi ulusal muhalefet partisi Perikatan Nasional (PN), Kedah, Kelantan ve Terengganu’da çoğunluğu elde etti. Başbakan Enver İbrahim’in federal düzeydeki ulusal birlik hükümetinin parçası olan Pakatan Harapan (PH) ve Barisan Nasional (BN) ittifakı Penang, Selangor ve Negeri Sembilan eyaletlerinde kazandı.
1957’deki bağımsızlıktan 2018 seçimlerine kadar siyasi manzara, müttefikleriyle birlikte hem federal hem de eyalet düzeyinde hükümete liderlik eden Birleşik Malay Ulusal Örgütü’nün (UMNO) sürekli hakimiyetindeydi. Bu nedenle seçimler ulusal düzeyde ve il düzeyinde eş zamanlı olarak yapıldı ve sonuçlar UMNO lehine kullanıldı, böylece ulusal politika parti etrafında döndü.
Ancak UMNO hükümetinin 2018’de ayrılmasının ardından siyasi manzarada bir dönüşüm başladı. Bununla birlikte siyasi istikrarsızlık da geldi ve seçmenler arasındaki bölünmeler belirginleşti. Sonuç olarak, Malay/Malay olmayan farklılıkların yanı sıra eşitsizlik, yolsuzluk, ekonomi ve istihdam gibi konuların ön plana çıkmasıyla birlikte siyasi yelpazenin her iki ucundaki aktörlerin katılımı da önem kazandı. Enver İbrahim, muhafazakar seslerin destek tabanını önemsemesine ve güvence altına almasına rağmen, 2022 genel seçimlerinde PH partisine bu temelde liderlik etti. Bu seçim konsolidasyonu 2022’de parlamentoda bir çıkmaza yol açtı ve sonuç, diğer küçük partilerle birlikte görevdeki PH-BN koalisyon hükümetinin ortaya çıkması oldu.
Eyalet seçimlerinin sonuçları beklentiler doğrultusunda gerçekleşti. Muhalefetteki PN ve iktidardaki PH-BN kombinasyonunun geçen sefer kazandıkları illeri korumaları bekleniyordu. Ancak eyalet seçimlerinin sonuçları, oy verme davranışının 2022 genel seçimleriyle büyük ölçüde uyumlu olmasına rağmen, daha geniş marjlar nedeniyle büyük ölçüde tek taraflıydı.
Ancak oy kullanma davranışlarında belirgin bir değişiklik var. PN’nin zafer marjı, PH-BN kombinasyonununkinden önemli ölçüde daha yüksektir. PN, Terengganu eyaletinde 32 seçim bölgesinin tamamını fethetti. PN, Kelantan’da 45 sandalyenin 43’ünü, Kedah’ta ise 36 sandalyenin 33’ünü kazandı. PN-BN biçerdöverinin koltuk yüksekliği çok daha azdır. Selangor, Penang ve Negeri Sembilan’da elinde bulundurduğu toplam 132 koltuktan PH-BN kombinasyonu yalnızca 94 sandalye kazanırken, kalan 38 sandalyeyi PN elde etti.
Seçimin sonucu, geçen yılın sonlarında “engellenen” bir parlamentoda anayasal çıkmazdan kaçınmak için iki siyasi rakip, yani PH ve BN arasında yapılan seçimin ardından oluşan ittifakın niteliğine ve karakterine atfedilebilir. BN uzun süredir UMNO’nun küçük ortağıydı ve benzer bir Malay yanlısı siyasi platforma sahipti; nispeten yeni olan PH ise kendisini reformist, laik bir parti olarak sundu. Bu nedenle, ikisi ile ilgili seçmen tabanları arasında doğal bir çelişki vardı. Öte yandan bir diğer yeni parti olan PN ise toplumun Malay yanlısı kesimlerini temsil ediyordu ve muhafazakar Müslüman siyasetten de destek alıyordu. Bu fark eyalet seçimlerinde açıkça görüldü.
Bu seçimin en önemli yönlerinden biri ulusal düzeydeki etkisiydi. Ulusal siyasetin gidişatını anketlerin belirleyeceği düşünülüyordu. Başbakan Enver İbrahim’in küçük ortaklarından koalisyon hükümetine verdikleri desteğin devamı konusunda karar vermelerinin isteneceği tahmin ediliyor. Daha önceki eyalet anketlerini hatırlatan bölünmüş karar, ulusal koalisyonun çökmesi için çok az neden veriyor.
Ancak seçmenlerin kutuplaşması göz önüne alındığında, kimlik sorunları Malezya’da siyasete her zamankinden daha fazla hakim olacak. Hâkim ekonomik yavaşlamayla birleştiğinde (bu çeyrekte son iki yılın en düşük seviyesi olan %2,9’luk bir büyüme oranı görüldü) bu durum siyasi manzarayı daha da karmaşık hale getirebilir. Dolayısıyla, ulusal birlik hükümetinin istikrarı ne olursa olsun, Malezya’nın siyaseti öngörülebilir gelecekte çalkantılı kalacaktır. Büyük ve küçük tüm partiler destek tabanlarını sağlamlaştırmaya çalışacaklardır. İkinci neden ise siyasi partilerin koalisyon hükümeti kurmaya zorlandığı zorlayıcı koşullar göz önüne alındığında, bu onların aynı zamanda galeriye oynayacakları anlamına da gelebilir. Bu, o zamandan beri çözmeden geçiştirdikleri doğal krizi daha da kötüleştirebilir.
Bu makale Barış ve Kalkınma Merkezi’nin eski üyesi S. Narayan tarafından yazılmıştır.